یکی از مهم‌ترین کارکردهای ایمیل، کارکرد رسانه‌ای آن است. استفاده‌ی حرفه‌ای از خبرنامه‌های ایمیلی، جایگاه خود را در شرکت‌های ایرانی به دست آورده. وضعیت کمپین‌ها و نوع نگاه مدیران به این بستر، هنوز تا حرفه‌ای شدن فاصله دارد، ولی شرکت‌ها – و به‌ویژه استارتاپ‌ها – با قابلیت‌های ویژه‌ی خبرنامه‌های ایمیلی آشنا شده‌اند و از آن استفاده می‌کنند.
این سؤال برای ما پیش آمد که نگاه رسانه‌های ایران (و به‌صورت ویژه: نگاه روزنامه‌های ایران) به خبرنامه‌ی محتوایی ایمیلی چیست؟
این سؤال ما را به این فکر انداخت که یک بررسی میدانی انجام دهیم.
جایگاه خبرنامه‌های ایمیلی در روزنامه‌های ایران
برای بررسی حال و روز و جایگاه خبرنامه‌های ایرانی در روزنامه‌های ایران، سایت اینترنتی روزنامه‌های اصلی کشور را بررسی کردیم. خلاصه‌ی موضوع اینکه نتیجه‌ی خیلی خوبی نگرفتیم. در مقایسه با روزنامه‌های دنیا که اکثرا استفاده‌ی مناسبی از خبرنامه‌ی ایمیلی به عنوان یکی از بسترهای نشر محتوا می‌کنند، روزنامه‌های ایران نگاه روشنی به این موضوع ندارند.
برخی از روزنامه‌ها گزینه و فرمی برای ثبت اطلاعات کاربران دارند، ولی حتی در همان روزنامه‌ها هم خبری از خبرنامه‌ی ایمیلی نیست و فرم ثبت‌نام کاربران به امری دکوری تبدیل شده.
بررسی موردی سایت روزنامه‌های ایران
سایت اینترنتی ۳۰ روزنامه‌ی پرتیراژ (البته پرتیراژ با توجه به حال و روز فعلی روزنامه‌ها!) کشور را بررسی کردیم تا ببینیم کدام یک از بستر خبرنامه‌ی ایمیلی استفاده می‌کنند. نتیجه برای ما خیلی عجیب بود. طبق بررسی‌های میدانی ما ظاهرا فقط یک روزنامه در ایران خبرنامه‌ی ایمیلی فعالی دارد و همان یک روزنامه هم البته به زبان فارسی نیست:
// روزنامه‌ای مجهز به محتوای نشریابنده در بستر ایمیل:
- Financial Tribune (روزنامه‌ی انگلیسی‌زبان و اقتصادی چاپ تهران)
// این روزنامه‌ها امکانی برای عضویت کاربران دارند، ولی علیرغم اینکه با ایمیلی فعال در خبرنامه‌ی آنها ثبت‌نام کردیم و چند روزی صبر کردیم، ولی چشم‌مان به جمال خبرنامه‌های خواندنی آنها روشن نشد. - هفت صبح (روزنامه‌ی پرطرفدار «هفت صبح» از سرویس Feedburner و قدیمی گوگل برای عضویت در خبرنامه‌ی ایمیلی استفاده کرده. عضویت در خبرنامه انجام می‌شود، ولی فیدهای خبری را روی ایمیل دریافت نکردیم.)
- سازندگی («سازندگی» به سردبیری محمد قوچانی یکی از متفاوت‌ترین و خواندنی‌ترین روزنامه‌های این روزهاست. روزنامه‌ای که با شناخت اتمسفر جدید خبررسانی، خود را به شکل مجله‌ی تحلیلی روزانه معرفی می‌کند. این روزنامه در سایت متفاوتش، باکس عضویت در خبرنامه را دارد، ولی خبری از مرسوله‌های جدید در میل‌باکس نیست!)
- شهرآرا («شهرآرا» روزنامه‌ی شهری و حرفه‌ای شهر مشهد است که اخیرا تغییرات ساختاری را در فضای سایت اعمال کرده. باکس عضویت در خبرنامه در سایت این روزنامه نیز هست، ولی خبرنامه‌ای از دل آن درنمی‌آید فعلا!)
- کیهان
- جوان
- خبر ورزشی (روزنامه‌ی خبر ورزشی فرم مفصلی برای عضویت در خبرنامه دارد، ولی با تلاش مکرر، موفق نشدیم در آن ثبت‌نام کنیم. به نظر می‌رسد فرم مشکل فنی دارد و فراموش کرده‌اند درستش کنند!)
- ایران ورزشی
// در بین روزنامه‌های معتبر ایران، در سایت این روزنامه‌ها خبری از فرم عضویت در خبرنامه نیست:
- دنیای اقتصاد
- شرق
- اعتماد
- خراسان
- قدس
- شهروند
- ایران
- Iran Daily
- اطلاعات
- جام جم
- همشهری
- بانی فیلم
- ابرار
- جهان صنعت
- خبر جنوب
- رسالت
- سیاست روز
- فرهیختگان
- کسب و کار
- گسترش تجارت
- صمت
- مردم‌سالاری
- همدلی
- کار و کارگر
- ابتکار
- جمهوری اسلامی
- آفتاب یزد
همانطور که در لیست بالا می‌بینید، بررسی ما نشان داده که ظاهرا فقط روزنامه‌ی Financial Tribune (که آن هم به زبان فارسی منتشر نمی‌شود) از خبرنامه‌ی ایمیلی برای ارتباط با مخاطبین استفاده می‌کند!
لازم به ذکر است که آمار روزنامه‌های ملی و محلی که در حال حاضر در پهنه‌ی ایران منتشر می‌شوند، خیلی بیشتر است. ظاهرا در حال حاضر حدود ۲۰۰ روزنامه در کشور منتشر می‌شود. ما سایت روزنامه‌هایی را بررسی کردیم که مشهورتر بودند.
ضرورت حضور روزنامه‌های ایران در بستر ایمیل
چرا حضور روزنامه‌های ایران در بستر ایمیل ضرورت دارد؟ این روزها خبرهای زیادی از حال و روز ناخوش مطبوعات در ایران به گوش می‌رسد. بخشی از این اوضاع ناخوش، به خاطر افزایش عجیب قیمت‌های کاغذ روزنامه و چاپ و فیلم و زینک است و بخشی نیز به خاطر تغییر نگاه عموم مردم به روزنامه‌ها است. خیلی از کارشناسان می‌گویند که روزنامه‌ها مرجعیت خبری خود را از دست داده‌اند و با اقبال گسترده‌ی مردم به شبکه‌های اجتماعی و بسترهایی مانند کانال‌های تلگرام، روزنامه‌های کاغذی به زودی از گود خارج می‌شوند. اتفاقی که تیراژ پایین روزنامه‌ها نیز آن را نشان می‌دهد.
در زمان بهار مطبوعات بعد از انقلاب در دولت آقای خاتمی (سال‌های حدود ۱۳۷۶ الی ۱۳۷۹) تیراژ روزانه‌ی روزنامه‌ها در ایران به حدود ۴ میلیون نسخه در روز رسید. پس از خزان مطبوعاتی در سال ۱۳۷۹ و توقیف فله‌ای روزنامه‌ها در ایران، اقبال عمومی به روزنامه‌خوانی کاهش شدیدی کرد و روزنامه‌ها بخش بزرگی از خوانندگانش را از دست دادند. آماری که وزارت ارشاد از تیراژ روزنامه‌ها در سال ۱۳۹۸ اعلام کرده، رقمی کمتر از ۱ میلیون نسخه در روز را نشان می‌دهد.
روزنامه‌ها به فکر افتاده‌اند که علاوه بر حضور آنلاین در بستر سایت اختصاصی، کانال تلگرام اختصاصی خود را راه‌اندازی کنند و بخشی از مخاطبین را آنجا پیدا کنند. سایر بسترهای آنلاین (مثل اینستاگرام و توییتر و…) نیز از نظر مدیران روزنامه‌ها دور نمانده‌اند. به نظر می‌رسد مدیران و سردبیران روزنامه‌ها یکی از بزرگ‌ترین بسترهای نشر محتوا را فراموش کرده‌اند.
خبرنامه‌ی ایمیلی چه فایده‌ای برای روزنامه‌های ایران دارد؟
با توجه به اینکه نگاه روزنامه‌ها از روزنامه‌ی کاغذی به سمت چرخش به سوی بسترهای آنلاین است، به نظر می‌رسد تمرکز روی خبرنامه‌های ایمیلی بیش از هر زمان دیگری برای سردبیران روزنامه‌های ایران توجیه دارد.
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های موفق بودن تیراژ روزنامه‌ها، تعداد و درصد مشترکین روزنامه است؛ یعنی خوانندگانی که به صورت منظم خواننده‌ی روزنامه هستند. سیستم خبرنامه‌ی ایمیلی نیز سرویسی مبتنی بر اشتراک خوانندگان و Permission-base (اجازه‌ی کاربران) است. روزنامه‌هایی که روی گردآوری بانک ایمیلی با کیفیت و ارسال خبرنامه‌ای حرفه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند، جامعه‌ی هدف و خوانندگان وفاداری را برای روزنامه تدارک می‌بینند.
ایمیل بر خلاف سایر بسترهای اجتماعی (مانند اینستاگرام و توییتر و…) یک بسته‌ی واحد محتوایی است و قابلیت صفحه‌بندی دارد. این موضوع اجازه می‌دهد که سردبیری مناسبی روی مطالب خبرنامه انجام شود و در قالبی حرفه‌ای و نزدیک به فرمت مورد نظر سردبیر، به دست مخاطب برسد.
ایمیل برای مخاطب ارسال می‌شود و در صندوق شخصی (ایمیلی) او قرار می‌گیرد. به این ترتیب شما رسانه‌ای دارید که مانند روزنامه‌ها و مجلات، در بازه‌های زمانی مشخص آماده شده و برای مخاطبین ارسال می‌شود.
خبرنامه‌های ایمیلی قابل آرشیو هستند و کاربر می‌تواند به سادگی در آینده به آن رجوع کند.
ایمیل قابل ارجاع است. کاربر می‌تواند به سادگی ایمیل شما را forward کند و شما را به دیگران معرفی کند.
ایمیل قابل آنالیز است. به جرأت می‌توان گفت هیچ‌کدام از بسترهای نشر به اندازه‌ی ایمیل قابل رصد و آنالیز و تحلیل نیستند. شما علاوه بر آنکه از تعداد خبرنامه‌های ارسالی به مخاطبین نشریه با اطلاع هستید، می‌توانید آنالیز کنید که چند درصد آنها ایمیل را باز کرده‌اند، چند بار باز کرده‌اند، چند درصد روی لینک‌های داخل ایمیل کلیک کرده‌اند، چه تعداد از عضویت در خبرنامه خارج شده‌اند. حتی می‌توانید اطلاعاتی در مورد منطقه‌ی جغرافیایی کاربران و سیستم و مرورگر آنها کسب کنید.
ایمیل تعاملی است. با استفاده از امکانات طراحی ایمیل‌های داینامیک، می‌توانید ارتباط نزدیک‌تری با خوانندگان داشته باشید. نظرات آنها را دریافت کنید. نظرسنجی‌های سریع انجام دهید و به شکل‌های مختلف بازخورد بگیرید.
نگاه روزنامه‌های بزرگ دنیا به بستر نشر ایمیل
تقریبا روزنامه‌ی شاخصی را نمی‌توانید در دنیا پیدا کنید که نگاه ویژه‌ای به خبرنامه‌های ایمیلی نداشته باشد. در برخی رسانه‌های بزرگ و نام‌آور، تیم‌های متمرکز و متخصصی برای کار روی خبرنامه‌های ایمیلی وجود دارد. در برخی روزنامه‌ها حتی می‌توانید عنوان شغلی «سردبیر نسخه‌ی ایمیلی» را پیدا کنید.
روزنامه‌ی نیویورک تایمز دپارتمان مستقلی را برای خبرنامه‌های ایمیلی دارد. این روزنامه قریب به ۴۰ خبرنامه‌ی ایمیلی محتوایی منتشر می‌کند. برخی از این خبرنامه‌ها روزانه هستند و برخی در بازه‌های زمانی هفتگی منتشر می‌شوند و تعداد مشترکین برخی از آنها به چند میلیون کاربر می‌رسد.
واشنگتن پست، گاردین، نیویورکر، آتلانتیک و… واحدهای مستقلی را برای پرداختن به خبرنامه‌های ایمیلی در رسانه تعریف کرده‌اند و با بهره‌گیری از توان ادیتوریال روزنامه‌نگاران متخصص و توان فنی کارشناسان ایمیل مارکتینگ و برنامه‌نویسان و طراحان، خبرنامه‌هایی حرفه‌ای و تأثیرگذار منتشر می‌کنند.
در کنار فاصله‌ی معنادار روزنامه‌های ایران با استانداردهای ژورنالیسم در دنیا، این فاصله در زمینه‌ی خبرنامه‌های ایمیلی برای ما که در این حوزه کار می‌کنیم، جالب توجه است. به نظر می‌رسد شناخت مدیران و سردبیران روزنامه‌های ایران از ابزارهای رسانه‌نگاری، با مدیران و سیاست‌گذاران رسانه‌های معتبر بین‌المللی متفاوت است.
خبرنامه‌ی ایمیلی روزانه‌ی روزنامه‌ی اقتصادی و انگلیسی‌زبان Financial Tribune
روزنامه‌ی Financial Tribune یکی از اسنثنائات خوب در بین روزنامه‌های ایران است. بله! تعجب نکنید. Financial Tribune با همین عنوان زیبایی که دارد، یکی از روزنامه‌های وابسته به مرکز نشر رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» است. روزنامه‌ای انگلیسی که همانطور که از عنوان روزنامه مشخص است، روی مباحث اقتصادی تمرکز دارد.
به طور کلی روزنامه‌ی خوش‌آب‌و رنگ و مرتبی است و بر خلاف سایر روزنامه‌های انگلیسی‌زبان منتشرشده در ایران که خیلی به استانداردهای روزنامه‌های بین‌المللی نزدیک نیستند، این روزنامه فضای چشم‌نوازی دارد.
یکی از ویژگی‌های مثبت این روزنامه که باعث شده در این یادداشت به آن بپردازیم، خبرنامه‌ی ایمیلی روزانه‌ی روزنامه است. خبرنامه‌ای که هر روز برای مشترکین ارسال می‌شود و تصویری از صفحه‌ی اول روزنامه و چند تیتر خبری را در معرض دید خواننده قرار می‌دهد.
نکته‌ی جالب در مورد استفاده‌ی این روزنامه این است که روزنامه‌ی اصلی این مؤسسه که با نام «دنیای اقتصاد» و به زبان فارسی منتشر می‌شود و یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های در حال انتشار ایران است، از خبرنامه‌ی ایمیلی استفاده نمی‌کند، ولی روزنامه‌ی وابسته و انگلیسی‌زبان از این بستر استفاده می‌کند.
